هنر چه‌طور طبقه‌بندی می‌شود؟

هنر سنتی و معاصر فعالیت‌های متعددی را در برمی‌گیرد: معماری، موسیقی، اُپرا، تئاتر، رقص، نقاشی، پیکرتراشی، تصویرگری، طراحی، کارتون، پرینت یا چاپ‌سازی، سرامیک، شیشه‌نگاری، عکاسی، اینستالیشِن (چینش)، ویدئو، فیلم و فیلم‌سازی از این جمله‌اند.

معمولا همه فعالیت ها با چنین سبک را هنر می نامند و عموماً آن‌ها را در چند مقوله‌ی همپوش طبقه‌بندی می‌کنند، مثل [هنرهای] زیبا، بصری، تجسمی، تزیینی، کاربردی، و اجرایی.

همچنان در باب ترکیب دقیق این مقولات اختلاف هست، اما این‌جا یک طبقه‌بندی عموماً پذیرفته را می‌بینیم.

۱٫ هنرهای زیبا

هنرهای زیبا به آن دسته از هنرها گفته میشود که دردرجه‌ی اول به دلایل زیبایی‌شناختی («هنر برای هنر») آفریده می‌شوند نه برای مصرف تجاری یا کاربردی. هنر زیبا، که به خاطر کیفیت‌های شوق‌انگیز و زندگی‌بخش پدید آمده معمولاً دلالت دارد به هنرهای والای سنتی اروپای غربی مثل:

• نقاشی

با رنگ و روغن، آبرنگ، گواش (gouache)، آکریلیک (acrylics)، مرکب / آب‌مرکب و رنگ‌آب (wash)، یا رنگ‌های مدل قدیمی‌تر تمپرا (tempera) و موم‌رنگ (encaustic).

• طراحی / سیاه‌قلم drawing

از زغال، گچ، مداد (کریون crayon قلم) پاستِل (گچ رنگی) استفاده می‌کند یا با مداد و قلم و مرکب کشیده می‌شود. دو کاربرد اصلی دارد: کتاب‌ها یا نسخه‌های مصور، (ﺣ . ۶۰۰ـ۱۲۰۰ م) و تصویرگری کتاب.

رامبراند، خودنگاره، چاپ فلزی، حدود ۱۶۳۰

• پیکرتراشیبا مفرغ، سنگ، مرمر، چوب یا گِل رُس. نوع دیگر از هنر زیبای غربی، که سرچشمه‌اش چین بود، خوشنویسیاست: شکل بسیار پیچیده از نوشتار اسلوب‌دار (stylized).

• چاپ‌سازی printmaking

از روش‌های ساده‌یی مثل چوب‌کَندها یا استنسیل (stencil) استفاده می‌کند، فنون پرکارتر حکاکی، اِچینگ etching و لیتوگرافی (چاپ سنگی)، یا قالب‌های جدیدتر مثل چاپ سیلک‌اسکرین (چاپ (با لوحه‌ی) توری silk-screen printing)، چاپ ورق یا تصویرسازی با ورق (foil-imaging) یا چاپ گیکله (giclee printing)

۲٫هنرهای بصری

هنر بصری شامل همه‌ی هنرهای زیبا و نیز رسانه‌های نو و قالب‌های معاصر بیان یا وانمایی (expression) مثل اسمبلاژ، کولاژ، مفهومی، اینستالیشن و هنر پرفورمَنس، و همین‌طور عکاسی و قالب‌های مبتنی بر فیلم مثل ویدئو آرت و اَنیمیشَن، یا هر ترکیب‌بندی از آن‌ها. نوع دیگر، که غالباً در مقیاس یادمانی آفریده می‌شود، هنر زمینی زیست‌محیطی (environmental land art) یا هنر خاک است.

اصطلاح هنر تجسمی معمولاً اشاره است به آثار سه‌بُعدی که از موادی استفاده می‌کند که می‌توان به آن شکل داد، آن‌ها را قالب گرفت یا به طریقی با دست به آن شکل یا تجسم بخشید: موادی مثل گل رس، گچ، سنگ، فلزات، چوب (پیکرتراشی)، کاغذ (اوری‌گامی)، و مانند این‌ها. برای آثار هنری سه‌بُعدی ساخته از مواد و مصالح روزمره و «خنزر و پنزِر» [objet trauvé] یا «اشیای یافته»، از جمله «حاضر آماده»ی (ready made) مارسِل دوشان Marcel Duchamp (1913ـ۲۱).

۴٫ هنرهای اجرایی

این نوع اشاره است به رویدادهای اجرایی (پرفورمَنس performance) عمومی. انواع سنتی شامل این بخش‌ها است: تئاتر، اُپرا، موسیقی و باله. هنر پرفورمَنس معاصر نیز شامل هرگونه فعالیتی است که در آن حضور فیزیکی هنرمند به عنوان رسانه یا واسطه عمل می‌کند. به این ترتیب این هنر شامل میم mime (لال‌بازی)، نقاشی چهره یا بدن، و مانند این‌ها است. یک نوع فوق مدرن هنر پرفورمَنس به هَپِنینگز (Happenings) یا رویدادها معروف است.

۵٫ هنرهای تزیینی

این مقوله بنا به سنت به قالب‌های هنری کارکردی یا تزیینی اشاره دارد، مثل آثاری از شیشه، گل رس، چوب، فلز یا پارچه. این همه‌ی شکل‌های زرگری و هنر موزائیک، و نیز سرامیک (که نمونه‌اش سفالگری چینی و سفالگری یونانی) اثاث خانه، لوازم، شیشه‌نگاری و هنر نگاره‌بافی (برای (tapestry art). سبک‌های مشهور هنر تزیینی این‌هاست: هنر روکوکو Rococo (1700ـ۱۸۰۰)، ژاپن‌گرایی (Japonism) (ﺣ ۱۸۵۴ـ۱۹۰۰)، آر نوو (Art Nouveau: هنر نو) (ﺣ ۱۸۹۰ـ۱۹۱۴)، آر دِکو (Art Deco ﺣ ۱۹۲۵ـ۴۰)، ادواردی Edwardian، و رِترو Retro.

مسلماً بزرگ‌ترین دوره‌ی هنر تزیینی یا کاربردی در اروپا در طی قرن‌های هفدهم و هجدهم در دربار فرانسه اتفاق افتاد. توجه کنید به هنرهای تزیینی فرانسوی (ﺣ ۱۶۴۰ـ۱۷۹۲)؛ طراحان فرانسوی (ﺣ ۱۶۴۰ـ۱۷۹۲)؛ و مبلمان فرانسوی (ﺣ ۱۶۴۰ـ۱۷۹۲).

۶٫ هنرهای کاربردی

این مقوله همه‌ی فعالیت‌هایی را دربر می‌گیرد که مستلزم کاربرد طراحی و نقش‌های زیبایی‌شناختی در اشیای کارکردیِ روزمره است. در حالی که هنر زیبا انگیزش عقلی به بیننده می‌دهد، هنر کاربردی اشیای سودمند و عملی می‌آفریند (فنجان، نیمکت، ساعت، میز و صندلی) با استفاده از اصول زیبایی‌شناختی در طراحی آن‌ها. هنر عامه / هنر قومی به شکل غالبی با این نوع از فعالیت خلاق درگیر است. هنر کاربردی شامل این هنرهاست: معماری، هنر کامپیوتر، عکاسی، طراحی صنعتی، طراحی گرافیکی، طراحی مُد، طراحی داخلی، و همچنین هنرهای تزیینی. سبک‌های معروف این‌ها هستند: مکتب طراحی باهوس(Bauhaus Design School)، همچنین آر نووُ و آر دِکو. یکی از مهم‌ترین فُرم‌های هنر کاربردی قرن بیستمی معماری آن است، خصوصاً معماری آسمانخراشی بیش از حد بلند [مثلاً چیزی مثل «برج خلیفه» در دوبی که ۸/۸۲۹ متر بلندی دارد]، که بر محیط شهری در نیویورک، شیکاگو، هونگ کنگ و خیلی از شهرهای دیگر سراسر جهان سلطه دارد.